اقلیمـ رهایے

این مقاله به تحلیل و بررسی ابعاد مختلف مجموعه فیلم مرد عنکبوتی می پردازد و با تشریح مفاهیم موجود در آن و تبیین تبعات آن در سطح جامعه ، به شیوه ای مستدل ، لایه های مختلف فکری و اعتقادی آن را مشخص می نماید تا مخاطبان پشت پرده تولیدات هالیوودی را بهتر بشناسد .
مقدمه :
سری سه گانه مرد عنکبوتی به عنوان یکی از مجموعه های پرطرفدار تولید هالیوود ، به مردم جهان عرضه شد . پس از تولید این مجموعه ، موج استفاده از کارکتر مرد عنکبوتی در محصولات تجاری ، تبلیغاتی ، آموزشی و ... در جهان به راه افتاد و با برگزاری جشنواره ها و همایش ها برای این فیلم ، مرد عنکبوتی به عنوان یک چهره محبوب به مخاطب جهانی ارائه گردید . نوشتار حاضر در چند بخش به بررسی ابعاد این پدیده سینمایی و اهداف مکان آن در حوزه های مختلف عرصه سازی فرهنگی ، تحریف مفاهیم ، الگودهی اجتماعی و فلج کردن بیداری اسلامی در مقابل غرب و صهیونیزم می پردازد . مقاله حاضر با در نظر گرفتن هم زمانی ساخت این مجموعه با تحولات جهانی به رسالت اصلی این مجموعه در زمان حاضر اشاره خواهد داشت .
در این پژوهش قصد داریم به چند پرسش پاسخ دهیم :
1 ـ علت انتخاب و بازآفرینی کارکتر قدیمی مرد عنکبوتی و ستاره کردن آن در سالهای اخیر چیست ؟
2 ـ در مجموعه مرد عنکبوتی چه مفاهیم و موضوعاتی به مخاطب القا می شود ؟
3 ـ مجموعه مرد عنکبوتی چه اهدافی را در مقابل جهان اسلام دنبال می کند ؟
مفروض این نوشتار را نیز می توان به طور اجمال اینگونه مطرح نمود : فیلم و سینما به عنوان یک صنعت و رسانه ی استراتژیک ، در جهان غرب کاربرد دارد . این صنعت ، ابزاری مناسب جهت فرهنگ سازی و استحاله ی فرهنگی دیگر تمدنها ، توسط غرب می باشد . شناخت ابعاد و اهداف تولیدات این صنعت در راستای مفاهیم تقابل تمدنی میان غرب و اسلام ، یک ضرورت برای جامعه اسلامی می باشد .
این نوشتار شامل بخشهای زیر می باشد :
1 ـ بخش اول : عنکبوت ، نماد ، آیت
2 ـ بخش دوم : اسرائیل و مرد عنکبوتی
3 ـ بخش سوم : سه گانه عنکبوتی و عرصه سازی فرهنگی
4 ـ بخش چهارم : مفاهیم و محتوا در شبکه عنکبوتی
5 ـ بخش پنجم : نتیجه گیری
بخش اول ـ عنکبوت ، نماد ، آیت
برای شناخت بهتر نسبت به یک موضوع ابتدا باید ریشه های مفهومی و نمادی آن را بررسی نماییم تا بتوانیم تحلیل صحیحی را ارائه دهیم . اولین سوالی که مطرح می شود این است که ، چرا به سراغ مردی با خصلت های عنکبوت رفته اند ؟ آیا عنکبوت دارای ویژگی های خاص و منحصر به فردی است ؟ آیا عنکبوت سمبل و نماد خاصی برای مفهوم خاصی است ؟ آیا عنکبوت نسبت به موجودات دیگر برتری ویژه ای دارد ؟ ابتدا باید خود عنکبوت را کمی بیشتر بشناسیم . عنکبوت از حشراتی می باشد که در اندازه های مختلف در شکل و رنگ گوناگون در محیط های نسبتاً یکسان زندگی می کند . بحث ما حشره شناسی نیست اما شناخت کلیاتی از این حشره ، برای شناخت نماد آن به ما کمک می کند . این موجود دارای سر و شکمی کوچک است که در میان پاهای بلند او قرار گرفته است . با اینکه غالباً جثه ی کوچکی دارد ولی به خاطر حالت قرار گرفتن پاهایش در اطراف بدن ، بزرگتر از آن چیزی که هست ، نشان داده می شود . این ویژگی ها به علاوه نوع حرکت و شیوه حمله او ، در طرف مقابلش ایجاد رعب و ترس می نماید .
در اغلب نقاط جهان ، مردم احساس بدی نسبت به عنکبوت دارند که به خاطر احساس ترس و وحشت کاذبی است که نسبت به ظاهر عنکبوت دارند . از ویژگی های دیگر عنکبوت این است که در محیط های تاریک و نمناک زندگی می کند و غالباً با نور و روشنایی میانه خوبی ندارد . ویژگی دیگر عنکبوت نحوه ی شکار و دام گذاری او می باشد . این حشره بر سر مسیر حرکت حشرات و موجودات دیگر ، تاری می تند که به طور واضح و مشخص دیده نمی شود و قربانیان ، به علت عدم مشاهده تارها ، به دام او می افتند . شناخت دقیق حالات و روشهای این موجود در نماد شناسی آن کمک بسیاری خواهد نمود .
عنکبوت و نماد آن آنقدر اهمیت دارد که در قرآن کریم ، یک سوره به این نام ، نامگذاری شده است . در این سوره با مطرح کردن موضوع آزمایش و امتحان الهی و تفاوت میان اهل ایمان با اهل نفاق و کفر ، به داستان انبیاء و رسالت آنها در برابر قومشان می پردازد . سپس در آیه ی 41 در مورد عنکبوت و وجه تمثیل آن می فرماید :
(مثل الذین اتخذوا من دون ا... اولیاء کمثل العنکبوت اتخذت بیتاً و ان اوهن البیوت لبیت العنکبوت لو کانوا یعلمون )؛ « مثل آنان که غیر از خدا را دوستان خود گرفتند ، مثل عنکبوت است که خانه ای برای خود بنیاد کرد و اگر بدانند ، سست ترین خانه ها ، خانه ی عنکبوت است » .
در این آیه به صراحت عنکبوت را نماد کسانی معرفی می کند که با غیر از خدا دوستی کرده و بر غیر او تکیه می نمایند . در این آیه عنکبوت به واسطه ی خانه ی سست و ضعیفی که دارد ، نماد سستی ، بی بنیانی و آسیب پذیری می باشد . از این دو نکته می توان نتیجه گرفت که هر دوستی و ارتباطی که با غیر خدا باشد ، سست و ضعیف و بی بنیان خواهد بود ، که عنکبوت و خانه عنکبوت و تارهای او نماد این دوستی و رابطه ی با غیر خداست . در اکثر فرهنگ های جهان ، عنکبوت سمبل شیطان و نماد کارهای شیطان می باشد . حتی در برخی مناطق به نوعی از عنکبوت ، شیطانک گفته می شود . ممکن است در برخی فرهنگهای محدود از عنکبوت برای نمادهای دیگری استفاده شود که باید علت آن را نیز ریشه یابی نمود . در اکثر مناطق و میان غالب فرهنگ ها عنکبوت نماد شیطان ، شیطنت ، روشهای شیطانی ، ترس و وحشت ، شومی ، بی برکتی ، سستی و ضعف ، آسیب پذیری و ذلت می باشد . حتی در برخی از روایات اسلامی آمده است که وجود عنکبوت و تارهای آن در خانه باعث رفتن روزی و برکت از آن خانه خواهد شد . (1)
با این توضیحات و بر اساس روش شناسی قرآن که هر موجودی را در عالم آیت و نشانه ای برای قدرت خداوند و بیداری انسان معرفی می کند تا انسان توجه و گرایشش به سمت او باشد ، می توان عنکبوت را نمادی از شیطان و روشهای او دانست ، چرا که همانگونه که گفته شد عنکبوت دارای جثه ی کوچکی می باشد ولی با بزرگ نشان دادن خود ، سعی می کند خود را قوی تر و بزرگتر از آنچه که هست ، نشان دهد . همین روش را درباره ی شیطان نیز داریم . قرآن درباره ی شیطان و کید او می فرماید : ( ان کید الشیطان کان ضعیفاً )؛« به درستی که کید شیطان ضعیف است » (2)
شیطان نیز سعی می کند با بزرگ و قوی نشان دادن خود ، در دل بندگان خدا ، هراس و ضعف ایجاد نماید . این روش را در فیلمهای سینمای وحشت نیز که به مقولات موجودات شیطانی و اهریمنی و جنیان می پردازد می توان مشاهده کرد . خود این نکته که چرا سینمایی در جهان به وجود آمده که رسالتش ایجاد ترس و وحشت در میان مردم است ؟ جای تامل دارد ، با اینکه انسانها به غیر از خداوند نباید از هیچ موجود دیگری ترس و واهمه داشته باشند . حتی در این جهت شهرک هایی در آمریکا ساخته شده است که در آن کلوپ ها و مغازه هایی قرار دارد که با روشهای مختلف و ابزار گوناگون ، سعی در القای وحشت دربین میان مردم دارند .
شاید فلسفه تونل وحشت در شهربازیها نیزهمین باشد . بی شک می توان نقش مدیریتی شیطان را در این فرهنگ سازی وحشت و ترس جستجو نمود . یکی دیگر از ویژگی های مشترک میان عنکبوت و شیطان روش شکار آنها می باشد . عنکبوت با تنیدن تارهایش بر سر راه موجودات دیگر آنها را شکار می کند . نکته قابل توجه این است که تارهای عنکبوت فوق العاده ضعیف هستند ولی هنگامی که در کنار هم تنیده می شوند ، می توانند موجودی را در خود اسیر کنند . یکی دیگر از ویژگی های تارهای عنکبوت چسبندگی آنهاست که به بدن قربانی می چسبد و هر گونه تلاش او باعث گرفتاری بیشترش می شود . عنکبوت ساعتها و روزها بی حرکت می ماند تا لحظه مناسب فرا رسد و قربانی خود را شکار نماید . حال به بررسی تطبیقی این موارد در روشهای شیطان می پردازیم . شیطان نیز برای به دام انداختن و فریب و انحراف بندگان خدا بر سر راه آنها می نشیند تا آنها را از راه مستقیم و صحیح ، منحرف نماید (3) .
شیطان رسالت اصلی خود را اغوا و فریب بندگان خدا تعریف نموده است (4) . که با ابزارهای خود که همان تارهایش باشد ، مثل لذت های دنیایی ، مقام ، شهوت ، خشم کبر ... بر سر راه بندگان خدا دام می گذارد تا آنها را گرفتار و اسیر هوی و هوس نماید و از بندگی خدا خارج سازد . شیطان ممکن است سالها برای انحراف و فریب یک فرد برنامه ریزی نماید . ذره ذره او را به گناه نزدیک کند تا در نهایت او در میان تارهای هوی و هوس گرفتار شود و دیگر نتواند رهایی یابد . میل به دنیا و لذت های آن همراه با وسوسه های شیطان همان تارهای چسبنده ی شیطان است . شیطان برای مقابله با پیاده نمودن احکام دین الهی و برقراری حکومت دینی بر روی زمین از همان ابتدای خلقت آدم ، شروع به فعالیت نمود . تا کنون نیز رسالت غالب پیامبران را با شکست مواجه نموده است . با این توضیحات بی شک عنکبوت یکی از آیت های الهی می باشد برای شناخت بهتر و دقیق تر شیطان و روشهای او و اینکه دوستی و پیوستن به سپاه شیطان همانند تکیه بر خانه عنکبوت است . این تذکر و هشداری است برای انسانها تا رابطه و دوستی با غیر خدا را بر دوستی با خدا ترجیح ندهند .