ماه میهمانی خداوند بی نیاز
1. برترین ماه سال
ماه مبارک رمضان به جهت نزول قرآن کریم در آن و ویژگىهاى منحصرى که دارد در میان ماههاى سالقمرى برترین است؛ قرآن کریم مىفرماید: «ماه رمضان ماهى است که قرآن براى هدایت انسانها در آن نازل شده است.»(6)
پیامبر گرامى(ص) درباره ماه رمضان مىفرماید: «اى مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روى آورد، ماهى که نزد خدا از همه ماهها برتر و روزهایش بر همه روزها و شبهایش بر همه شبها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهى است که شما در آن به میهمانى خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفتهاید، نفسهاى شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است.... بهترین ساعاتى است که خداوند به بندگانش نظر رحمت مىکند... .»(7)
2. نزول کتب آسمانى در این ماه
تمام کتب بزرگ آسمانى مانند: قرآن کریم، تورات، انجیل، زبور، صحف در این ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(ع) مىفرماید: «کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم(ص) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم ماه رمضان نازل شد.»(8)
3. توفیق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفیق روزهدارى را به بندگانش داده است؛ «پس هر که ماه [رمضان] را درک کرد، باید روزه بگیرد.»(9)
انسان افزون بر جنبه مادى و جسمى، داراى بُعد معنوى و روحى هم هست و هر کدام در رسیدن به کمال مطلوب خود، برنامههاى ویژه را نیاز دارند، یکى از برنامهها براى تقویت و رشد بُعد معنوى، تقوا و پرهیزگارى است؛ یعنى اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوى رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هواى نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکى پس از دیگرى بر دارد و خود را سرگرم لذتها و شهوات جسمى نکند. یکى از اعمالى که در این راستا مؤثر و مفید است روزهدارى است، قرآن کریم مىفرماید: «... اى افرادى که ایمان آوردهاید! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه که بر پیشینیان از شما نوشته شده، تا پرهیزگار شوید.»(10)
برخى از فواید و فضائل روزه:
الف. تقویت تقوا، پرهیزگارى و اخلاص؛(11)
امام صادق(ع) مىفرماید: خداوند متعال فرموده: «روزه از من است و پاداش آن را من مىدهم.»(12)
حضرت فاطمه(س) مىفرماید: «خداوند روزه را براى استوارى اخلاص، واجب فرمود.»(13)
ب. مانع عذابهاى دنیوى و اخروى:
امام على(ع) مىفرماید: «روزه روده را باریک مىکند گوشت را مىریزد و از گرماى سوزان دوزخ دور مىگرداند.»(14)
پیامبر اکرم(ص) مىفرماید: «روزه سپرى در برابر آتش است.»(15)
ج. آرامش روان و جسم:
روزهدارى روح و روان و قلب و دل و نیز جسم را آرامش داده و باعث سلامتى روح و تندرستى جسم مىشود.
پیامبر اکرم(ص) مىفرماید: «روزه بگیرید تا سالم بمانید.»
باز مىفرماید: «معده خانه تمام دردها و امساک [روزه [بالاترین داروهاست.»(16)
حضرت امام باقر(ع) مىفرماید: «روزه و حج آرامبخش دلهاست.»(17)
حضرت على(ع) مىفرماید: «خداوند بندگان مؤمن خود را به وسیله نمازها و زکات و حدیث در روزهدارى روزههاى واجب [رمضان[ براى آرام کردن اعضا و جوارح آنان، خشوع دیدگانش و فروتنى جانهایشان و خضوع دلهایشان حفظ مىکنند.»(18)
امروزه در علم پزشکى و از نظر بهداشت و تندرستى نیز در جاى خود ثابت شده که روزهدارى تأثیرهاى فراوانى بر آرامش روح و روان و سلامتى جسم و بدن دارد، دفع چربىهاى مزاحم، تنظیم فشار، قند خون، و... نمونه آن است.(19)
د. مانع نفوذ شیطان:
امام على(ع) به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد: یا رسول الله! چه چیزى شیطان را از ما دور مىکند؟ پیامبرگرامى(ص) فرمود: روزه چهره او را سیاه مىکند و صدقه پشت او را مىشکند.»(20)
بنابراین، روزه مانع نفوذ شیطانهاى جنى و انسى شده و وسوسههاى آنان را خنثى مىکند.
ه . مساوات بین غنى و فقیر:
انسان روزهدار در هنگام گرسنگى و تشنگى، فقرا و بینوایان را یاد مىکند و در نتیجه به کمک آنها مىشتابد. حضرت امام حسن عسگرى(ع) درباره علت وجوب روزه مىفرماید: «تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتیجه به نیازمند کمک کند.»(21)
و. احیاء فضائل اخلاقى
حضرت امام رضا(ع) درباره علت وجوب روزه مىفرماید: «تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى را بچشند و به نیازمندى خود در آخرت پىببرند و روزهدار بر اثر گرسنگى و تشنگى خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و بدین سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خوددارى از شهوات است، نیز تا روزه در دنیا نصیحتگر آنان باشد و ایشان را در راه انجام تکالیفشان رام و ورزیده کند و راهنماى آنان در رسیدن به اجر باشد و به اندازه سختى، تشنگى و گرسنگى که نیازمندان و مستمندان در دنیا مىچشند پى ببرند و در نتیجه، حقوقى که خداوند در دارایىهایشان واجب فرموده است، به ایشان بپردازند... .»(22)
4. وجود شب قدر در این ماه
شب قدر از شبهایى که برتر از هزار ماه است و فرشتگان در این شب به اذن خدا فرود مىآیند و جمیع مقدرات بندگان را در طول سال تعیین مىکنند(23) و وجود این شب در این ماه مبارک نعمت و موهبتى الهى بر امت پیامبر گرامى اسلام(ص) است و مقدرات یک سال انسانها (حیات، مرگ، رزق و...) براساس لیاقتها و زمینههایى که خود آنها به وجود آوردهاند تعیین مىشود و انسان در چنین شبى با تفکر و تدبر مىتواند به خود آید و اعمال یک سال خود را ارزیابى کند و با فراهم آوردن زمینه مناسب بهترین سرنوشت را براى خود رقم زند.(24)
حضرت امام صادق(ع) مىفرماید: «تقدیر مقدرات در شب نوزدهم و تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضاء آن در شب بیست و سوم است.»(25)
5. بهار قرآن
نظر به اینکه قرآن کریم در ماه مبارک رمضان نازل شده و تلاوت آیات آن در این ماه فضیلت بسیارى دارد، در روایات اسلامى، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن یاد شده است؛ چنانکه حضرت امام باقر(ع) مىفرماید: «هر چیزى بهارى دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.»(26)
یک نکته!
بدیهى است فضائل و ثوابهایى که براى ماه مبارک رمضان و روزهدارى ذکر شده و به برخى از آنها اشاره شد، از آنِ کسانى است که حقیقت آن را درک کنند و به محتواى آن عمل و در گفتار و کردار به کار گیرند و به آنها جامه عمل بپوشانند. چنان در روایات اسلامى براى روزهدارى آدابى ذکر شده و کسانى که صرفاً تلاوت قرآن مىکنند، ولى به آیات و احکام آن عمل نمىکنند و یا آن که از روزهدارى تنها رنج گرسنگى و تشنگى را مىکشند و بوسیله گناه، تأثیر روزه را از بین مىبرند و ماه مبارک رمضان و فضاى معنوى آن تأثیرى بر اشخاصى بر جاى نمىگذارد، مورد نکوهش قرار گرفتهاند.
چنانکه پیامبر اکرم(ص) به زنى که با زبان روزه کنیز خود را دشنام مىداد فرمود: چگونه روزهدارى و حال آنکه کنیزت را دشنام مىدهى؟! روزه فقط خوددارى از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خداوند آن را علاوه بر این دو، مانع کارها و سخنان زشت که روزه را بىاثر مىکنند قرار داده است، چه اندکند روزهداران و چه بسیارند کسانى که گرسنگى مىکشند.»(27)
حضرت امام سجاد(ع) در دعاى حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض مىکند: به وسیله روزه این ماه یاریمان ده تا اندامهاى خود را از معاصى تو نگه داریم و آنها را به کارهایى گیریم که خشنودى تو را فراهم آورد، تا با گوشهایمان سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به لهو و لعب نشتابیم و تا دستمانمان را به سوى حرام نگشاییم و با پاهایمان به سوى آنچه منع شده ره نسپاریم و تا شکمهایمان جز آنچه را تو حلال کردهاى در خود جاى ندهد و زبانهایمان جز به آنچه تو خبر دادهاى و بیان فرمودهاى گویا نشود... .»(28)
بنابراین، در ماه مبارک باید تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توکل و توسل از اهلبیت(ع) و عمل به دستورها و احکام قرآن کریم و دورى از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعى، عبادت، شبزندهدارى، درک فضیلت شب قدر و... فضیلت ماه مبارک رمضان را درک کرد و از آن در راستاى رسیدن به کمال حرکت کرد و باید در این ماه به گونهاى خودسازى کرد که با اتمام ماه مبارک تأثیر و فواید آن در روح و جان افراد باقى باشد و اثر آن تا ماه رمضان سال بعد ماندگار باشد.